Kiedy piszesz scenę w swojej powieści, czytelnik powinien zadawać sobie różne pytania, na przykład: „co będzie dalej?”, „jak to się skończy?” albo „kim jest morderca?”. Nie powinien jednak zadawać sobie nigdy pytania: „co tu się dzieje?”.
Czytając Twoją książkę, odbiorca powinien zawsze znać odpowiedź na cztery podstawowe pytania: KTO, CO, GDZIE i KIEDY.
KTO występuje w scenie?
Kto jest bohaterem danej sceny? Czy czytelnik wie, kim są te postaci? Czy bohaterowie w scenie nie pojawiają się znikąd? Czy w scenie dialogowej, w której rozmawiają dwie osoby, nie włącza się nagle trzecia, nie wiadomo skąd? A może bohater nagle znika z tekstu? Wchodzi do pokoju, a potem nagle wszyscy o nim zapominają?
Pamiętaj, że z punktu widzenia czytelnika w Twojej opowieści jest tylko to, o czym napiszesz. Jeśli nie zaznaczysz, że w sklepie stało kilka osób, to odbiorcy ten sklep będzie wydawał się pusty! Dlatego jeśli wprowadzasz jakiegoś bohatera, pokaż, skąd on się tam wziął – napisz na przykład, że wszedł do pokoju.
CO się dzieje?
Czy w każdym momencie jest jasne, kto co robi w scenie? Daj swój tekst do przeczytania innej osobie i poproś ją, żeby go streściła. Czy dobrze zrozumiała ciąg wydarzeń? Jeśli nie, popraw go tak, aby był zrozumiały!
W większości wypadków najlepiej jest opisywać wydarzenia w takiej kolejności, w której się wydarzają. Lepiej jest napisać:
Zapłaciła za kawę i podeszła do stolika.
niż:
Podeszła do stolika, ale przedtem zapłaciła za kawę.
Dlaczego właśnie tak? Dlatego, że czytając powieść, czytelnik wyświetla sobie w głowie film. Wyobraź sobie, że pisząc książkę, tworzysz do tego filmu audiodeskrypcję. Jeśli opisujesz wydarzenia w odpowiedniej kolejności, stopniowo pokazując odbiorcy, co się dzieje, to nic go nie wyrywa z tego kinowego doświadczenia. Czytelnik ma wtedy wrażenie, że opowieść toczy się płynnie i że może całkowicie zanurzyć się w Twoim świecie.
GDZIE znajdują się bohaterowie?
To najczęstszy błąd początkujących pisarzy – nie dają żadnych wskazówek, gdzie rozgrywa się dana historia. Jeśli chcesz uniknąć tego problemu, to zaraz na początku sceny naszkicuj w kilku słowach miejsce akcji. Pisząc dalszy ciąg sceny, wplataj też to tu, to tam zdanie lub dwa opisu. Opisy budują klimat opowieści i potrafią dodać dramatyzmu opowieści. Jeśli w ogóle ich nie ma, trudno sobie wyobrazić daną scenę, a świat przedstawiony wydaje się bardzo ubogi.
UWAGA! To problem, szczególnie jeśli piszesz fantastykę! Jeśli ktoś zarzuca Ci słabe światotwórstwo w Twojej książce fantasy, mimo że masz całe zeszyty wypełnione notatkami o swoim uniwersum, to najprawdopodobniej masz w tekście za mało opisów.
KIEDY dzieją się wydarzenia ze sceny?
W większości powieści można się łatwo domyślić czasu akcji, bo kolejne epizody fabularne następują po prostu po sobie. Możesz jednak wpleść w tekst wskazówki sugerujące, kiedy ma miejsce dane wydarzenie: zaznacz, czy za oknem jest jasno, czy ciemno, czy jest minus czternaście, czy świeci upalne słońce.
Problem pojawia się, jeśli w swojej książce są duże przeskoki czasowe, retrospekcje albo kilka planów czasowych i narracyjnych. W takim wypadku określenie czasu akcji jest niesamowicie ważne. Wiele razy zdarzyło mi się czytać bardzo skomplikowane manuskrypty książek z mnóstwem retrospekcji, gdzie po prostu nie wiedziałam, czego dotyczy dane wydarzenie i kiedy się ono dzieje. Bardzo trudno jest się wgryźć w taką książkę. Zadbaj o to, aby czytelnik zawsze wiedział, że jest w retrospekcji albo w innym planie czasowym.
Oczywiście w niektórych książkach autorzy celowo nie rozróżniają planów czasowych, bo nie rozróżnia ich na przykład główny bohater. Tak jest w powieści Wściekłość i wrzask Faulknera, w której jeden z narratorów nie odróżnia przeszłości od teraźniejszości. Taki zabieg jest jednak bardzo wymagający dla czytelnika, więc upewnij się, że na pewno stosujesz go świadomie! Pamiętaj też, że jeśli dużo wymagasz od swojego czytelnika (np. stosując skomplikowaną formę), musisz też dużo dać mu w zamian.
Przejrzyj wszystkie sceny w swojej książce. Czy zawsze jest w nich jasne, KTO jest bohaterem, CO się dzieje, GDZIE jest miejsce akcji i KIEDY dana sytuacja się wydarza? Jeśli nie, czy celowo wprowadzasz czytelnika w błąd? Czy zdajesz sobie sprawę, że taka książka może być niezrozumiała i trudna w odbiorze? Czy w związku z tym dajesz czytelnikowi coś ekstra, co wynagrodzi mu wysiłek włożony w czytanie?
