1. Istnieje kilka typów redaktorów. Redaktor prowadzący w wydawnictwie jest de facto managerem projektu „wydanie książki”. Redaktor merytoryczny sprawdza, czy tekst trzyma się kupy i nie ma w nim błędów rzeczowych i logicznych. Redaktor językowy poprawia go pod względem językowym, ale może też zaproponować inne zmiany w książce. Korektor to druga para oczu, która wprowadza poprawki językowe i interpunkcyjne po redakcji. Często też odpowiada za wyłapanie błędów składu. Adiustator przygotuje tekst do druku – również pod względem graficznym. To tylko niektóre typy redaktorów. Zanim zamówisz redakcję, upewnij się, co kryje się pod tym pojęciem
2. Nawet w ramach tej samej specjalizacji redaktorzy i korektorzy różnią się tym, do jakiego stopnia chcą ingerować w tekst. Jedna osoba poprawi Ci tylko przecinki, inna doradzi Ci też, jak poprawić tekst stylistycznie, nawet jeśli w teorii zajmuje się tylko korektą. Dotyczy to zarówno specjalistów pracujących w wydawnictwie, jak i wolnych strzelców, u których możesz zamówić redakcję i korektę swojej książki.
3. Redaktorzy i korektorzy mogą różnić się wiedzą i umiejętnościami, ponieważ nie ma jednej oficjalnej szkoły redagowania tekstów w Polsce. Są kursy i studia podyplomowe skupione na korekcie i redakcji technicznej, ale nawet tutaj praktyki mogą się różnić drastycznie. Dwie osoby mogą zredagować ten sam tekst zupełnie inaczej.
4. Dwa zapisy mogą być uznane za poprawne przez jednego językoznawcę czy korektora, ale nie innego. Problematyczne są na przykład kwestie związane z użyciem imiesłowów współczesnych (tych zakończonych na -ąc) czy pewne zagadnienia związane z interpunkcją. Jeśli masz wątpliwości co do otrzymanych poprawek, nie bój się pytać. Weź też pod uwagę, że czasami dwie formy zapisu czy dwie formy danego wyrażenia są uznane za poprawne. Na przykład po liczebnikach porządkowych wyrażonych cyfrą możesz stawiać kropkę, ale nie musisz tego robić – zarówno zapis „5 urodziny”, jak i „5. urodziny” jest OK. Korektor powinien zadbać o konsekwencję w zapisie, ale jeśli konsekwentnie używasz jednej formy, to raczej nie powinien Ci jej poprawiać na drugą.
5. Zdanie może być językowo poprawne, ale brzmieć dziwacznie lub zbyt formalnie. Dobry redaktor językowy powinien w takich sytuacjach zaproponować zmianę. Jeśli wydaje Ci, że redaktor zmienia Twój tekst bez przyczyny, poproś o uzasadnienie.
6. Niektóre wyrażenia uznane przez Radę Języka Polskiego za poprawne brzmią skrajnie nienaturalnie albo są praktycznie nieużywane. Np. słowniki PWN uznają słowo „mielić” za niepoprawne – jedyną poprawną formą jest „mleć”. Podobnie jedynym uznanym znaczeniem słowa „nostalgia” jest „tęsknota za ojczyzną”. Moim zdaniem w literaturze naturalność, brzmienie danego wyrażenia i jego częstość użycia powinna być ważniejsze niż tak pojmowana poprawność, ale znajdziesz redaktorów, którzy będą się z tym kłócić. Jak zwykle w takich sytuacjach – rozwiązaniem jest szczera rozmowa.
7. Redaktorzy mają swoje preferencje. Niektórzy nie lubią porównań, inni czasu teraźniejszego, jeszcze inni (np. ja) mają alergię na nominalizacje. Dobry redaktor jest świadomy swoich preferencji, umie Ci wyjaśnić swoje stanowisko i jest gotów przyznać, że inne formy też są poprawne.
8. Tradycyjne wydawnictwo powinno zapewnić Ci redakcję językową oraz korektę tekstu. Większość wydawnictw nie zapewni Ci jednak redakcji strukturalnej ani pomocy w dopracowaniu fabuły czy bohaterów. Weź pod uwagę, że przeciętny redaktor ma trzy tygodnie na poprawienie tekstu w wydawnictwie. To bardzo, bardzo mało. W tak krótkim czasie trudno zaproponować cokolwiek poza poprawkami językowymi.
9. Redaktor nie jest Bogiem. Korektor też nie. Może popełniać błędy i może czegoś nie zauważyć. To, że przeoczy jakąś literówkę, nie skreśla go jako specjalisty.
10. Jedna redakcja Twojego tekstu nie wystarczy. Tekst – czy to w wydawnictwie, czy w self-publishingu – powinno się sprawdzić minimum dwa razy. Najlepiej, żeby redakcję i korektę robiły dwie różne osoby. Inaczej błędy i przeoczenia są nieuniknione. Jeśli wydajesz tradycyjnie, zapytaj o to, jak wygląda redakcja i korekta w Twoim wydawnictwie. Jeśli wydajesz samodzielnie, zatrudnij dwie osoby do redakcji i korekty swojej książki.
11. Różne teksty wymagają różnego podejścia. Doskonały redaktor czy korektor tekstów naukowych może fatalnie poprawiać teksty literackie. Ekspert od fantastyki może położyć redakcję awangardowej literatury pięknej. Sprawdź, czy osoba, która z Tobą współpracuje, specjalizuje się w Twoim gatunku literackim. Dobry redaktor powie Ci szczerze, na czym się nie zna.
12. Redaktorzy i korektorzy mogą mieć drastycznie różne stawki w zależności od tego, ile pracy wkładają w tekst i co wchodzi w zakres ich usług. Dwóch klientów może też zapłacić zupełnie inną kwotę za redakcję jednego arkusza wydawniczego u tej samej osoby. Im więcej jest pracy z Twoim manuskryptem, tym więcej zapłacisz. Dlatego nie zdziw się, że na stronie danego specjalisty nie ma cennika. Wyślij próbkę tekstu i poproś o indywidualną wycenę.
13. Czas wykonania redakcji lub korekty może się bardzo różnić w zależności od tekstu. Zdarza mi się zredagować dwa arkusze wydawnicze w jedno popołudnie, pomiędzy drzemką a obiadem. Zdarza mi się też ślęczeć nad pięcioma stronami maszynopisu przez tydzień. Im więcej zmian wymaga tekst, tym więcej czasu potrzeba na redakcję.
14. Redaktorzy i korektorzy mają zazwyczaj kilka tekstów w kolejce. Nie zdziw się, jeśli dostaniesz odległy termin wykonania usługi. Za redakcje i korekty na cito płaci się więcej.
15. Masz prawo do własnego stylu – celowo używać powtórzeń, długich zdań, neologizmów, kolokwializmów czy nawet niepoprawnych wyrażeń (np. w dialogach), jeśli to pomaga Ci osiągnąć określony efekt. Jeśli redaktor czy korektor sugeruje zmianę, która wpływa na Twój styl czy sens wypowiedzi, to masz pełne prawo poprosić o uzasadnienie takiej poprawki. Co więcej, nie musisz się z nią zgadzać. To Twój tekst.
16. Dobry redaktor rozumie Twój tekst. Wie, co chcesz napisać, i pomaga Ci to zrobić lepiej. Jeśli czujesz, że redaktor chce po prostu, żebyś napisała inny tekst, to porozmawiaj z nim.
17. Jednocześnie weź pod uwagę, że redaktor zazwyczaj ma dobre intencje. Jeśli pracujesz z kimś, komu ufasz, zawsze weź pod uwagę sugestie tej osoby. Często pisarz dopiero po jakimś czasie docenia zmiany wprowadzone przez redaktora.
18. Jeśli wydajesz książkę tradycyjnie, powinnaś mieć możliwość zaakceptowania lub odrzucenia poprawek redaktorskich. Sprawdź, czy Twoja umowa wydawnicza daje Ci taką gwarancję. Jeśli nie – negocjuj z wydawnictwem.
19. Dobry redaktor jest uprzejmy i profesjonalny. Skupia się na tekście, nie na Tobie. Jeśli ktoś pisze Ci w komentarzach nieprzyjemne lub personalne uwagi, o które nie prosiłaś, wymiksuj się z tej współpracy.
20. Masz prawo wybrać takiego redaktora i korektora, z którym dobrze Ci się pracuje. Twój redaktor może mieć tonę doświadczenia i ogromną wiedzę, ale po prostu nadawać na innych falach niż Ty. Jeśli tak się dzieje, wybierz innego specjalistę.
